BEBEK VE ÇOCUKLARDA ATEŞ
Ateş; vücut ısısının günlük periyodik değişimin üstüne çıkmasıdır. Vücut ısısı ölçümün yapıldığı zamana, ölçüm yapılan vücut bölgesine, günün hangi saatinde ölçüldüğüne ve ölçülen kişinin yaşına göre değişir. Yaşamın ilk 2 yılında vücut ısısı diğer yaş dönemlerine göre daha yüksektir. Santral vücut ısısı, beyinde ki ısı regülasyon merkezi olan hipotalamus tarafından 37 oC (98.6 oF) olarak korunmaya çalışılır.
Vücut ısısı dış ısı ve öz ısı (kor) olarak iki bölümde incelenebilir. Dış ısı vücudun dış yüzeylerinin ısısıdır ve sıklıkla koltuk altı veya alından ölçülür. İç ısı ise organların ısısıdır ve pratikle rektal yoldan ölçülür ve genelllikle dış ısıdan 1 derece kadar daha yüksektir.
SORU 1: NORMAL ATEŞ ARALIKLARI ve ORTALAMALARI NELERDİR ?
Oral: 36,5 – 37,5 oC ortalama: 37 oC
Rektal: 37- 38 oC ortalama: 37,5 oC
Koltuk altı: 36 – 37 oC ortalama: 36,5 oC
Kulak (timpanik yol): 36,5 – 37,5 oC ortalama: 37 oC arası ısılar normal vücut ısısı sınırlarıdır. Genel kural olarak rektal ısının 38 oC üzerine çıkması ateş olarak kabul edilir.
Ölçüm tekniği olarak dijital termometre ile koltuk altı ölçüm önerilmektedir.
SORU 2: BEBEKLER DE ve ÇOCUKLARDA KAÇ DERECE ATEŞ TEHLİKE GÖSTERGESİDİR ?
Genellikle 40.1 derecenin üstünde ki vücut ısıları acilen değerlendirme gerektirir.
SORU 3: ATEŞİN OLDUĞU NASIL ANLAŞILIR ?
Huzursuzluğun artması, iştahın azalması bebek ya da çocukta huy değişikliği öncül belirtiler olabilir ama kesin gözlem ateşin derece ile uygun yerden ölçümünün ortalama sınırın üstüne çıkmasıdır.
SORU 4: HANGİ DURUMLAR DA UZMANA BAŞVURULMALI?
2 aydan küçük bebekler,
Ateşin 40 dereceden fazla olması,
Durmadan ağlama ve inlemenin olması,
Zor uyandırılma,
Havale geçirme,
Ciltte döküntü olması,
Çocuğun hasta görünümlü olması,
Yutkunma zorluğu,
Solunum sıkıntısı varlığı doktor başvurusu gerektirir.
SORU 5: İLK MÜDAHALE NASIL OLMALI ?
Eğer çocukta sınırın hafif üstünde bir vücut ısısı var ve çocuğun genel durumu bozuk değil, içmesinde, emmesinde bir problem yok ise ilk yapılması gereken; bebeğin, çocuğun sıvı alımının arttırılması ve vücut ısısının düşürülmesi için üstündeki elbiselerin hafifletilmesi ve ortam ısısının düşürülmeye çalışılmasıdır.
SORU 6: NE ZAMAN DOKTORA BAŞVURULMALI?
Ateş vücuda giren enfeksiyöz patojenlere karşı gelişen normal fizyolojik bir yanıttır ve enfeksiyon ile savaşta ve ilerlemesini önlemede önemli rol oynar. Ancak bu bilgilere rağmen ateş, çocukluk çağında en sık görülen ve aileyi her zaman için telaşlandıran bir bulgudur. Doktorun telefonla aranmasının en önemli nedenidir. Ateş sıklıkla sorunsuz halledilen bir durum olmakla beraber bazı vakalar da ciddi ve yaşamı tehdit eden bir enfeksiyona yanıt olarak gelişebilir. Hekimlerin en büyük sorunu ateşin basit bir yanıt olarak geliştiği çok sayıda ki çocuk arasından, saptanamadığı takdirde uzun süreli sekel ve ölümle sonuçlanabilecek ciddi enfeksiyon riskinde olan çok az sayıda ki çocuğu belirlemektir. Bu nedenle ateşi yükselen her çocuğun hiç olmazsa 24 saat içinde bir doktor tarafından değerlendirilmesi uygundur.
SORU 7: ATEŞİN KORONOVİRÜSTEN Mİ YOKA GRİP VİRÜSÜNDEN DOLAYI MI ÇIKTIĞI ANLAŞILABİLİR Mİ?
Ateş bir tanı aracından çok vücudun enfeksiyon ajanlarına karşı (virüsler- bakteriler) verdiği savaşı tetikleyen savaşta alarm mekanizmalarını uyaran bir bulgudur. Tüm viral enfeksiyonların seyri sırasında ortaya çıkabilir ve özellikle 4 yaş altı çocuklar yıl içinde virüsle karşılaşma olasılıkları daha fazla olan yaş grubudur. Dünya Sağlık Örgütüne göre bu yaş grubu çocukların yılda 6 – 8 kez ateşlenme durumu olabileceği ve bu ateşlenmelerin % 70-75’ nin viral nedenlerle olduğu konusunda bildirileri vardır. Bu virüsleri tespit etmek için kandan ya da boğaz veya burun sürüntülerinden alınan materyaller ile hızlı antijen testleri, PCR tekniği ile virüs izolasyonu yapılabilir.
SORU 8: 3 AYIN ALTINDAKİ BEBEKLERDE ATEŞ GÖRÜLÜNCE NE YAPILMALI ?
3 ayın altındaki bebeklerde ateşlenme başladığı anda bir Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanına hemen gidilmeli ve bebeğin genel muayenesi ve tetkik sonuçlarına göre hastane de sıvı ve antibiyotik tedavisi ya da ayaktan evde tedavisi planmalıdır.
SORU 9 : BEBEKLER DE ATEŞ NASIL DÜŞÜRÜLÜR ?
Ateşin düşürülmesi için ilk yapılması gereken şey bebeğin üstündekileri hafifletmek ve ılık su uygulamaları ile ateş düşürücü ilaçların etkisi ortaya çıkana kadar ateşi kontrol etmektir. Ateş düşürücü olarak kullanabilecek en güvenli ilaçlar parasetamol grubu ilaçlardır. 6 ay dan büyük bebeklerde ibuprofen kullanılabilir. Daha önce de belirttiğim gibi çocukluk çağı ateşlerin büyük bir bölümü viral hastalıklar sonucu oluştuğundan ve bu durumda ateş düşürücü olarak aspirin kullanıldığında karaciğer hasarı oluşturabileceğinden çocuklarda aspirin kullanımı önerilmemektedir.
Toplumda sık olarak uygulanan soğuk su, buz uygulama, alkol, sirke kullanımı sadece cilt üzerinde soğuma yapıp beyine üşüme uyarısı verdiğinden kısa süreli ateş düştü gibi algı yaratsa da ateşi daha çok yükseltip kötü sonuçlara neden olabilir.
Ateşlenen vücudun metabolizması hızlanır bu nedenle ağızdan sıvı alımının artırılması tedavinin en önemli kısmını oluşturur. Eğer oral alım iyi değil ve çocuğun genel durumu düşkünse hastaneye yatırılarak damardan sıvı ve bakteriyel nedenler tespit edilirse uygun antibiyotik tedavisi verilmesi gerekir.
Uz. Dr. Hakan ONUR
Memorial Özel Diyarbakır Hastanesi
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Birimi
